در یادداشت های گذشته گفتیم که محصولات و فراورده هایی که هدف نهایی ما از پرورش گوسفند و دام زنده می باشد تعیین کننده روشی است که باید برای پرورش گوسفند از ان استفاده کنیم و باید قبل از شروع به تمام  زوایای اشکار و پنهان این روش ها مسلط شویم تا فراورده ها را با بالاترین کیفیت و مناسب ترین قیمت به بازار عرضه کنیم . بطور مثال زمانی که اگاهی در مورد جیره بندی خوراک دام در روش پرواربندی نداریم قطعا نمی توانیم گوسفند ارایه شده به بازار را مناسب با قیمت روز گوسفند زنده عرضه کنیم و از این طریق متحمل ضررهای مالی فراوانی خواهیم شد .
در این یادداشت قصد داریم به اموزش پرورش دام داشتی بپردازیم :

هدف اصلی در این روش تولید حداکثری بره نر و بره ماده  و فراورده های شیر و  پشم می باشد . در این روش هر گوسفند دارای یک طول عمر اقتصادی می باشد که عبارت است از سه ال چهار بار بره زایی .
دامدار از فروش بره های نر و ماده اضافی و همچنیم فراورده های دامی که به ان ها اشاره شد کسب درامد می کند 
روش های پرورش گوسفند داشتی به چند دسته تقسیم می شوند که در زیر به ان ها اشاره می کنیم :

1- روش متحرک یا همان روش عشایری :

در این روش بره در تمام طول سال از مراتع موجود در اقلیم های ییلاقی و قشلاقی تغذیه می کند و علوفه می خورد . تغذیه دستی در این روش به ندرت اتفاق می افتد و اگر در تمکن مالی دامدار یا همان گوسفند دار باشد این اتفاق می افتد 
روش متحرک یا عشایری به دو صورت اتفاق می افتد یا تمامی کوچ در طول سال داخل همان استان نگهداری دام اتفاق می افتد و یا اینکه این جایجایی بین دو یا چند استان در طول سال تقسیم می شود .
روش دوم سال هاست که بدلیل از بین رفتن مراتع طبیعی و کمبود آب و فقدان امکانات رفاهی و معیشتی تنها به عشایر محدود شده است 

2- روش نیمه متحرک یا همان روش نیمه کوچ :

این روش پروش گوسفند داشتی به این صورت می باشد که گوسفند را در تمام فصل ییلاق در مراتع نگهداری می کنند و به آغل برنمی گردانند زمانی که فصل ییلاق تمام شد و دیگر علوفه ای در مراتع برای چرای مناسب دام موجود نبود گوسفند ها را برای تغذیه به آغل بر می گردانند و در انجا نگهداری می کنند این روش بیشتر در روستاها استفاده می شود .

3- روش متراکم یا همان روش ثابت :

این روش نسبت به دو روش دیگر مدرن محسوب می شود چرا که درطول پرورش دام در مزرعه نگهداری می شود و همانجا از طریق تغذیه دستی دامدار پرورش می یابد . بیشتر افرادی که دارای زمین های کشت نباتات علوفه ای هستند و یا این زمین ها را برای کشت اجاره نموده اند از این روش استفاده می کنند زیرا پس از فصل برداشت گندم و جو و صیفی جات و چیدن میوه های باغات گوسفند زنده از پس چر و باقیمانده ها تغذیه می کند و پس از این که این منابع در مزرعه به پایان رسید دامدار اقدام به تغذیه دستی دام می کند این روش از نظر بازدهی اقتصادی بسیار مناسب می باشد و دامداران بسیار اقدام به ادغام دامداری و کشت علوفه نموده اند .

پس بنا به انچه که در بالا گفتیم در پرورش داشتی گوسفند داشتن مرزرعه هایی که زیر کشت علوفه می باشد بسیار مهم است و در اقتصاد و بازدهی اقتصادی ما تاثیر مثبت و مستقیم دارد .

در ابتدا به قسمت های مختلف تشکیل دهنده ساختمان و تاسیسات دامداری های صنعتی بپردازیم و برسی کنیم هر کدام از این شرایط و امکانات چه تاثیری می توانند در نگهداری و پرورش دام زنده داشته باشند
همچنان تاکید می کنیم که هزینه هایی که برای راه اندازی یک دامداری صنعتی انجام می شود نقش مستقیم در تعیین قیمت گوسفند زنده دارند .
این قسمت ها عبارتند از :
1- آغل
2- بهاربند
3- زایشگاه
4- بیمارستان
5- قرنطینه
6- انبار کنستانتره
7- انبار علوفه
8- سیلو
9- مخزن جمع اوری کود
10- سکوی بارگیری و تخلیه
11- انار تجهیزات و ماشین الات
13- دفتر کار و استراحتگاه کارگران
14 - حوض های مایع ضدعفونی
15- حمام ضد کنه
16- اتاق چیدن پشم

یک نکته بسیار مهم که باید بر روی ان تاکید کنیم این است که این بخش ها برای دامداری های صنعتی لازم هستند و حتما باید در نظر گرفته شوند اما برای دامداری های کوچک و روستری بسیاری از این بخش ها الزامی ندارد که موجود باشند هرچند نزدیک شدن به این سیستم می تواند بازدهی را بالا برده و هزینه های پرورش دام سبک را کاهش دهد

مواردی که باید در انتخاب مکان نگهداری مورد دقت قرار گیرد :
محل نگهداری دام و دامداری صنعتی حتما نسبت به نقاط اطراف ان باید بالاتر باشد تا محلی برای جمع شدن آب های جاری نشود
باید فاصله مناسبی را از محل های مسکونی داشته باشد نه زیاد نزدیک که بتواند مشکل های انتقال بیماری از دام به انسان را ایجاد کند و نه بسیار دور باشد که مشکلات تامین ملزومات برای دامدار با مشکل روبرو  شود
در مناطقی که از نظر اقلیمی سرد می باشند باید ساختمان رو به آفتاب باشد و در جهت مخالف وزش باد ساخته شود و به صورتی طراحی و ساخته شود که جهت وزش بادهای فصلی از سمت مناطق مسکونی اطراف ددامداری به سمت ساختمان نگهداری دام باشد
حتما باید محلی برای هدایت آب های جاری در محیط و فاضلاب تعبیه شود
حتما باید دقت شود که تعداد دامی که قرار است نگهداری شود در رابطه مستقیم با مساحت آغل می باشد
ساختمان حتما باید بصورتی ساخته و طراحی شود که از بیشترین تابش نور خورشید استفاده کند
محل نگهداری دام زنده حتما باید قابل شستشو و ضدعفونی باشد پس باید زیر ساخت های لازم در نظر گرفته شود
مکانی که برای ساخت دامداری صنعتی برای نگهداری گوسفند استفاده می شود باید در فاصله مناسب از دامداری های دیگر و مرغداری ها باشد و حتما حدفتصل های مد نظر سازمان دامپزشکی رعایت شود تا از شیوع بیماری های مخصوص دام در این واحد ها جلوگیری شود این حدفاصل ها که باید رعایت شوند به شرح زیر می باشند :

1- حدفاصل تا عوارض طبیعی :
فاصله دامداری از رود خانه باید 100 مت و از حریم دریا 1000 متر باشد

2- حدفاصل تا صنایع :
حدفاصل تا حریم جاده های فرعی باید حداقل 50 متر و تا حریم جاده های اصلی حداقل 150 متر باشد
حداقل فاصله تا صنایع غذایی باید 1000 متر باشد
حداقل فاصله تا صنایع کوچک و متوسط باید 200 متر تا صنایع بزرگ 500 متر باشد

3- حدفاصل تا مناطق مسکونی :
حداقل فاصله تا محدوده روستا با بیش از 100 خانواده  250 متر
حداقل فاصله تا محدوده روستا با  25 تا 100 خانواده 150 متر
حداقل فاصله تا محدوده روستا با کمتر از 25 خانواده 80 متر می باشد

دسته بندی جایگاه های پرورش دام :
جایگاه باز : برای مناطق با اقلیم گرم و خشک مناسب است زیرا از چهار طرف باز است و تنها دارای یک سقف بعنوان سایبان می باشد
جایگاه نیمه باز : این جایگاه مسقف بوده و از سه سمت دارای دیوار می باشد و از سمت جنوبی به بهار بند متصل است که مربوط به مناطق با اقلیم گرم و معتدل و مرطوب می باشد
جایگاه بسته : بصورت کامل بسته و دارای سقف می باشد و تنها از سمت در و پنجره ها به بیرون راه دارد که مخصوص مناطق اقلیمی سردسیر می باشد
لازم به ذکر است که این جایگاه را می توان برای تمامی اقلیم ها مورد استفاده قرار داد و اینجا منظور ما از مکان نگهداری دام سبک همین جایگاه بسته می باشد
نکته بسیار مهمی که درخصوص جایگاه بسته باید مد نظر قرار داد این است که در این جایگاه حتما باید سیستم های تهویه مناسب و قوی و با رعایت کامل اصول مهندسی تعبیه شود

فضای لازم برای هر راس دام سبک به شرح زیر می باشد :

فضای  لازم برای دام مادر  3 متر مربع می باشد . 1 متر مربع فضای مسقف و 2 متر مربع فضای غیر مسقف
فضای  لازم برای زایشگاه و جایگاه بره 0.4 متر مربع فضای مسقف می باشد .
فضای مسقف لازم برای دام ماده جایگزین 0.6 متر مربع می باشد . 0.25 متر مربع فضای مسقف و 0.35 متر مربع فضای غیر مسقف
فضای مسقف لازم برای انبار کنستانتره 0.12 متر مربع  فضای مسقف می باشد .
فضای مسقف لازم برای انبار علوفه 0.35 متر مربع  فضای مسقف می باشد .
فضای مسقف لازم برای درمانگاه 0.08 متر مربع  فضای مسقف می باشد .
ابعاد آبشخور برای هر راس دام باید با عرض 55 تا 65 سانتی متر و ارتفاع 35 تا 40 سانتی متر و عمق 30 سانتی متر درنظر گرفته شود

دمای محل نگهداری گوسفند زنده :
بهترین دمای برای افزایش وزد دام سبک 15 درجه می باشد لذا هر چقدر بتوانیم دمای محیط را به این عدد نزدیکتر کنیم بازدهی بهتری خواهیم داشت

قسمت سوم  تشریح دقیق  مشخصات نژاد های گوسفند زنده در ایران  :

گوسفند زندی :
منطقه جغرافیایی : تهران ، قم ، مرکزی ، سمنان
رنگ : سیاه ، خاکستری ، سفید
وزن تولد گوسفند زندی نر : 4400 گرم
وزن تولد گوسفند زندی ماده : 4200 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند زندی نر : 31 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند زندی ماده : 28 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند زندی نر : 35  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند زندی ماده : 32 کیلوگرم
وزن گوسفند زندی نر بالغ : 66 کیلوگرم
وزن گوسفند زندی ماده بالغ : 55 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 220 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند زندی : 7 تا 9 درصد

گوسفند شال :
منطقه جغرافیایی : قزوین
رنگ : سیاه ، خاکستری
وزن تولد گوسفند شال نر : 4800 گرم
وزن تولد گوسفند شال ماده : 4500 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند شال نر : 26 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند شال ماده : 24 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند شال نر : 34  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند شال ماده : 31 کیلوگرم
وزن گوسفند شال نر بالغ : 72 کیلوگرم
وزن گوسفند شال ماده بالغ : 67 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 130تا 240 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند شال : 40 درصد

گوسفند عربی :
منطقه جغرافیایی : ایلام ، خوزستان ، بوشهر
رنگ : سفید ، نخودی
وزن تولد گوسفند عربی نر : 3700 گرم
وزن تولد گوسفند عربی ماده : 3500 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند عربی نر : 22 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند عربی ماده : 21 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند عربی نر : 31  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند عربی ماده : 28 کیلوگرم
وزن گوسفند عربی نر بالغ : 58 کیلوگرم
وزن گوسفند عربی ماده بالغ : 55 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 150تا 200 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند عربی : 5 درصد

گوسفند فراهانی :
منطقه جغرافیایی : مرکزی
رنگ : سفید با لکه های سیاه
وزن تولد گوسفند فراهانی نر : 3600 گرم
وزن تولد گوسفند فراهانی ماده : 3500 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند فراهانی نر : 25.5 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند فراهانی ماده : 25 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند فراهانی نر : 28  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند فراهانی ماده : 27 کیلوگرم
وزن گوسفند فراهانی نر بالغ : 52 کیلوگرم
وزن گوسفند فراهانی ماده بالغ : 42 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 216 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند فراهانی : 3.5 درصد

گوسفند کردی :
منطقه جغرافیایی : کردستان ، ایلام
رنگ : قهوه ای و سفید
وزن تولد گوسفند کردی نر : 4000 گرم
وزن تولد گوسفند کردی ماده : 3800 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند کردی نر : 24 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند کردی ماده : 22 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند کردی نر : 31  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند کردی ماده : 29 کیلوگرم
وزن گوسفند کردی نر بالغ : 52 کیلوگرم
وزن گوسفند کردی ماده بالغ : 45 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 160 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند کردی : 10 درصد

گوسفند نائینی :
منطقه جغرافیایی : اصفهان
رنگ : سفید و سیاه
وزن تولد گوسفند نائینی نر : 3500 گرم
وزن تولد گوسفند نائینی ماده : 3300 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند نائینی نر : 23 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند نائینی ماده : 21 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند نائینی نر : 28  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند نائینی ماده : 26 کیلوگرم
وزن گوسفند نائینی نر بالغ : 44 کیلوگرم
وزن گوسفند نائینی ماده بالغ : 36 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 100 تا 190 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند نائینی : 1 درصد

گوسفند ماکویی :
منطقه جغرافیایی : اذربایجان غربی و اذربایجان شرقی
رنگ : سفید با لکه های سیاه
وزن تولد گوسفند نائینی نر : 4400 گرم
وزن تولد گوسفند نائینی ماده : 3800 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند نائینی نر : 23 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند نائینی ماده : 22 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند نائینی نر : 32  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند نائینی ماده : 29 کیلوگرم
وزن گوسفند نائینی نر بالغ : 65 کیلوگرم
وزن گوسفند نائینی ماده بالغ : 55 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 240 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند نائینی : 11 درصد

گوسفند قزل :
منطقه جغرافیایی : اذربایجان غربی و اذربایجان شرقی
رنگ : قهوه ای
وزن تولد گوسفند قزل نر : 4400 گرم
وزن تولد گوسفند قزل ماده : 4000 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند قزل نر : 24 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند قزل ماده : 23 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند قزل نر : 33  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند قزل ماده : 31 کیلوگرم
وزن گوسفند قزل نر بالغ : 52 کیلوگرم
وزن گوسفند قزل ماده بالغ : 49 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 120 تا 185 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند قزل : 2.5 درصد

گوسفند مهربان :
منطقه جغرافیایی : همدان ، زنجان ، کردستان ، مرکزی
رنگ : سفید و خرمایی
وزن تولد گوسفند مهربان نر : 3800 گرم
وزن تولد گوسفند مهربان ماده : 3600 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند مهربان نر : 23 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند مهربان ماده : 23 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند مهربان نر : 35  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند مهربان ماده : 34 کیلوگرم
وزن گوسفند مهربان نر بالغ : 64 کیلوگرم
وزن گوسفند مهربان ماده بالغ : 54 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 120 تا 250 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند مهربان : 14 درصد

گوسفند مغانی :
منطقه جغرافیایی : اردبیل ، آذربایجان شرقی ، خراسان شمالی
رنگ : سفید و نخودی
وزن تولد گوسفند مغانی نر : 4400 گرم
وزن تولد گوسفند مغانی ماده : 4000 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند مغانی نر : 24 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند مغانی ماده : 23 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند مغانی نر : 33  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند مغانی ماده : 30 کیلوگرم
وزن گوسفند مغانی نر بالغ : 60 کیلوگرم
وزن گوسفند مغانی ماده بالغ : 52 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 130 تا 240 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند مغانی : 16 درصد

گوسفند کرمانی :
منطقه جغرافیایی : کرمان
رنگ : سفید با لکه های سیاه
وزن تولد گوسفند کرمانی نر : 3400 گرم
وزن تولد گوسفند کرمانی ماده : 3200 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند کرمانی نر : 23 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند کرمانی ماده : 21 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند کرمانی نر : 29  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند کرمانی ماده : 25 کیلوگرم
وزن گوسفند کرمانی نر بالغ : 50 کیلوگرم
وزن گوسفند کرمانی ماده بالغ : 46 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه :  216 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند کرمانی : 4 درصد

گوسفند بختیاری :
منطقه جغرافیایی : چهارمحال بختیاری ، خوزستان ، لرستان
رنگ : سفید با لکه های سیاه
وزن تولد گوسفند بختیاری نر : 4700 گرم
وزن تولد گوسفند بختیاری ماده : 4400 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند بختیاری نر : 29 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند بختیاری ماده : 31 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند بختیاری نر : 42  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند بختیاری ماده : 37 کیلوگرم
وزن گوسفند بختیاری نر بالغ : 77 کیلوگرم
وزن گوسفند بختیاری ماده بالغ : 57 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه :  230 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند بختیاری : 7 درصد

گوسفند لری :
منطقه جغرافیایی :  لرستان ، ایلام
رنگ : سفید با لکه های سیاه
وزن تولد گوسفند لری نر : 3600 گرم
وزن تولد گوسفند لری ماده : 3300 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند لری نر : 24 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند لری ماده : 23 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند لری نر : 36  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند لری ماده : 35 کیلوگرم
وزن گوسفند لری نر بالغ : 65 کیلوگرم
وزن گوسفند لری ماده بالغ : 50 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه :  170 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند لری : 30 درصد

گوسفند سنجابی :
منطقه جغرافیایی : کرمانشاه
رنگ : سفید با لکه های قهوه ای
وزن تولد گوسفند سنجابی نر : 4000 گرم
وزن تولد گوسفند سنجابی ماده : 3600 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند سنجابی نر : 26 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند سنجابی ماده : 23 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند سنجابی نر : 32  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند سنجابی ماده : 32 کیلوگرم
وزن گوسفند سنجابی نر بالغ : 57 کیلوگرم
وزن گوسفند سنجابی ماده بالغ : 54 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه :  208 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند سنجابی : 17 درصد

گوسفند طالشی :
منطقه جغرافیایی : گیلان
رنگ : نخودی و سیاه
وزن تولد گوسفند طالشی نر : 3200 گرم
وزن تولد گوسفند طالشی ماده : 3100 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند طالشی نر : 16 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند طالشی ماده : 15 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند طالشی نر : 20  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند طالشی ماده : 19 کیلوگرم
وزن گوسفند طالشی نر بالغ : 47 کیلوگرم
وزن گوسفند طالشی ماده بالغ : 43 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه :  100 تا 120 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند طالشی : 2 درصد

در این قسمت به تشریح دقیق تر مشخصات نژاد های گوسفند زنده در ایران می پردازیم :

گوسفند افشاری :
منطقه جغرافیایی : زنجان و اذربایجان شرقی و اذربایجان غربی
رنگ : قهوه ای

وزن تولد گوسفند افشاری نر : 3900 گرم
وزن تولد گوسفند افشاری ماده : 3700 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند افشاری نر : 27 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند افشاری ماده : 25 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند افشاری نر : 36  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند افشاری ماده : 33 کیلوگرم
وزن گوسفند افشاری نر بالغ : 66 کیلوگرم
وزن گوسفند افشاری ماده بالغ : 51 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 136 تا 241 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند افشاری : 11 درصد

گوسفند بلوچی :
منطقه جغرافیایی : خراسان ، یزد ، اصفهان ، سیستان و بلوچستان
رنگ : سفید
وزن تولد گوسفند بلوچینر : 3900 گرم
وزن تولد گوسفند بلوچیماده : 3600 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند بلوچینر : 25 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند بلوچیماده : 23 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند بلوچینر : 31  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند بلوچیماده : 28 کیلوگرم
وزن گوسفند بلوچینر بالغ : 48 کیلوگرم
وزن گوسفند بلوچیماده بالغ : 43 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 177گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند بلوچی: 10 تا 15 درصد

گوسفند لک قشقایی :
منطقه جغرافیایی : کهکیلویه و بویر احمد ، فارس
رنگ : سفید  و خرمایی
وزن تولد گوسفند لک قشقایینر : 4000 گرم
وزن تولد گوسفند لک قشقاییماده : 3800 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند لک قشقایینر : 28 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند لک قشقاییماده : 27 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند لک قشقایینر : 34  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند لک قشقاییماده : 32.5 کیلوگرم
وزن گوسفند لک قشقایینر بالغ : 74 کیلوگرم
وزن گوسفند لک قشقاییماده بالغ : 50 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 187 گرم  
درصد دوقلوزایی گوسفند لک قشقایی:  ——-

گوسفند دالاق :
منطقه جغرافیایی : گلستان
رنگ : نخودی  و خرمایی
وزن تولد گوسفند دالاق نر : 4100 گرم
وزن تولد گوسفند دالاق ماده : 3800 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند دالاق نر : 31 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند دالاق ماده : 28 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند دالاق نر : 44  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند دالاق ماده : 40 کیلوگرم
وزن گوسفند دالاق نر بالغ : 51 کیلوگرم
وزن گوسفند دالاق ماده بالغ : 45 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 140 گرم  
درصد دوقلوزایی گوسفند دالاق :  7 درصد

گوسفند زل :
منطقه جغرافیایی : مازندران ، گلستان
رنگ : متنوع
وزن تولد گوسفند زل نر : 3000 گرم
وزن تولد گوسفند زل ماده : 2700 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند زل نر : 18 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند زل ماده : 17 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند زل نر : 26  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند زل ماده : 23 کیلوگرم
وزن گوسفند زل نر بالغ : 52 کیلوگرم
وزن گوسفند زل ماده بالغ : 37 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 145 گرم  
درصد دوقلوزایی گوسفند زل :  10 درصد

گوسفند قره گل :
منطقه جغرافیایی : خراسان رضوی
رنگ : سیاه و خاکستری
وزن تولد گوسفند قره گلنر : 5200 گرم
وزن تولد گوسفند قره گلماده : 5000 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند قره گلنر : 25 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند قره گلماده : 23 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند قره گلنر : 35  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند قره گلماده : 31 کیلوگرم
وزن گوسفند قره گلنر بالغ : 48 کیلوگرم
وزن گوسفند قره گلماده بالغ : 41 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 81 گرم تا 135 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند قره گل:  3 درصد

گوسفند کبود شیراز :
منطقه جغرافیایی :  فارس
رنگ : خاکستری ، سیاه ، قهوه ای
وزن تولد گوسفند کبود شیرازنر : 4200 گرم
وزن تولد گوسفند کبود شیرازماده : 4000 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند کبود شیرازنر : 24 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند کبود شیرازماده : 22 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند کبود شیرازنر : 29  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند کبود شیرازماده : 27 کیلوگرم
وزن گوسفند کبود شیرازنر بالغ : 50 کیلوگرم
وزن گوسفند کبود شیرازماده بالغ : 45 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 127 گرم  تا 157 گرم
درصد دوقلوزایی گوسفند کبود شیراز:  5 درصد

گوسفند ترکی قشقایی :
منطقه جغرافیایی : فارس ، بوشهر
رنگ : نخودی و قهوه ای
وزن تولد گوسفند ترکی قشقایینر : 3900 گرم
وزن تولد گوسفند ترکی قشقاییماده : 3800 گرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند ترکی قشقایینر : 22 کیلوگرم
وزن پایان شیرخوارگی گوسفند ترکی قشقاییماده : 21 کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند ترکی قشقایینر : 32  کیلوگرم
وزن شش ماهگی گوسفند ترکی قشقاییماده : 30 کیلوگرم
وزن گوسفند ترکی قشقایینر بالغ : 74 کیلوگرم
وزن گوسفند ترکی قشقایی ماده بالغ : 51 کیلوگرم
افزایش وزن روزانه : 187 گرم  
درصد دوقلوزایی گوسفند ترکی قشقایی:  

بررسی دقیق انواع نژاد گوسفندان ایران  (بخش سوم)

همانطور که قبلا هم اشاره کردیم کسی که اقدام به پرورش گوسفند زنده می کند برای بیشترین بازدهی در پرورش گوسفند باید یک روش به همراه نژاد مناسب را انتخاب کند و همچنین برای کسانی که اقدام به خرید گوسفند زنده می کند تا بتوانند اقدام به فروش در مناطقی مانند تهران کنند لازم است اشنایی کامل به انواع نژاد گوسفند ایرانی داشته باشند
اولین موردی که دامدار باید مشخص کند این است که انگیزه و هدف او از پرورش دام چیست ؟
آیا هدف تولید الیاف پشمی و کرک می باشد یا منظور دامدار تولید شیر و گوشت و فروش ان در بازار است ؟
نوع پاسخی که دامدار به این سوالات می دهد نوع نژادی که باید مورد استفاده قرار دهد را برای او مشخص می کند

اگر هدف دامدار پرورش داشتی گوسفند است باید با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی منطقه اقدام به خرید نزاد های دوقلو زا و چند قلوزا نماید
و یا اگر قصد او پرواربندی گوسفند است باید باتوجه به سازگاری دام با شرایط اقلیمی منطقه باید اقدام به پرورش نزادهای گوشتی نماید .

معیارهای  تعیین کننده نزادهای گوسفند ایرانی :

معیارهایی مانند  نوع تولید دام و منطقه پرورش دام زنده ، داشتن یا نداشتن دنبه ، اندازه جثه گوسفند ،نوع پشم و مواردی مانند ان تعیین کننده نژاد گوسفند ایرانی می باشند
در ایران بیست و هفت نژاد گوسفند شناسایی شده است
گوسفند زنده در ایران را به سه دسته کلی تقسیم می کنیم :

1- گوسفند دنبه دار : به دو دسته کلی گوسفند سفید و گوسفند رنگی تقسیم می شود که هر کدام از این دوسته به سه زیر دسته دام سنگین ، دام متوسط و دام سبک تقسیم می شوند .
گوسفند های دنبه دار رنگی سنگین عبارتند از : گوسفند شال ، گوسفند قزل ، گوسفند افشاری
گوسفندهای دنبه دار رنگی متوسط عبارتند از : گوسفند فراهانی و گوسفند مغانی
گوسفندهای دنبه دار رنگی سبک عبارتند از : گوسفند کردی ، گوسفند سنگسری ، گوسفند زندی

گوسفند های دنبه دار سفید سنگین عیارتند از : گوسفند لری و گوسفند سنجابی
گوسفندهای دنبه دار سفید متوسط عبارتند از : گوسفند ماکویی و گوسفند کرمانی
گوسفندهای دنبه دار سفید سبک عبارتند از : گوسفند بلوچی و گوسفند کاکوهی

2- گوسفند نیم دنبه : مانند نژاد زل  و نژاد قره گل

3- گوسفند بدون دنبه  : مانند گوسفند زل مازندران

گوسفند و دام سبک را می توان بر اساس انواع فرارورده ها و سودمندی هایی که دارد به روش های گوناگون پرورش داد که از انواع محصولات و فراورده های ان می توان به گوشت ، پشم ، شیر ، کود و باروری و تولید مثل اشاره کرد

با توجه به این محصولات به دو روش می توانیم به پرورش گوسفند زنده بپردازیم :

1- پرورش گوسفند داشتی : 

هدف اصلی از این روش تولید حداکثر بره در سال به همراه میزان مناسبی از تولید شیر و پشم  می باشد  در این روش دام زنده را تا حداکثر سن اقتصادی ان یعنی تا زمانی که وجود ان در گله می تواند مفید باشد نگهداری می کنند درواقه مدت زمان عمر اقتصادی دام برابر با چهار الی پنج باز زایش می باشد 

در این روش دامدار با فروش بره های نر و اضاف بره های ماده و همچنین فروش شیر و پشم ان ها کسب درامد می کند و مابقی بره های ماده در گله  جایگزین می شوند این روش در بیشتر روستاهای ایران و همچنین عشایر بسیار مرسوم می باشد 

2- پرورش دام  برای پروار یا پرواربندی گوسفند زنده

در این روش دامدار با یک جیره غذایی علمی و مناسب در یک بازه زمانی مشخص و مفید از استعداد وزن زایی و  و توان تولید گوشت گوسفند زنده استفاده می کند در این روش دامدار اقدام به چاق کردن گوسفند های لاغری که از نژاد گوسفندهای گوشتی انتخاب کرده است می کند تا در یک بازه مشخص تولید عضله و گوشت کنند مدت زمان این پرواربندی در ایران بین 75 تا 120 روز یا بصورت میانگین 100 روز می باشد 

در این روش هر گاه که اضافه وزن دام به سمت افزایش چربی به جای افزایش گوشت رفت باید قطع شود و دام برای فروش به بازار عرضه گردد 

در این روش عوامل بسیار زیادی در اقتصادی و به صرفه بودن فرایند دخیل هستند نوع جیره بندی غذایی و محل نگهداری دام و سلامت دام زنده را می توان نام برد .

شروع کردن هر کسب و کار مستلزم این است که نسبت به شرایط پیاده سازی آن اطلاعات کافی داشته باشیم راه اندازی خرید و فروش گوسفند زنده در تهران نیز مستلزم این است که اگاهی کافی در خصوص محل دایر کردن دامداری خود داشته باشیم در این مقاله می خواهیم به بررسی شرایط اقلیمی ان بپردازیم 

شرایط اقلیمی مانند نور و حرارت و باد و رطوبت و میزان بارش در فرایند پروسه پرواربندی در یک منطقه تاثیر بسیار زیادی دارد 

یک مورد را باید مورد دقت قرار دهیم و ان این است که ما در این مقاله درخصوص شرایط اقلیمی که شرایط اب و هوایی درازمدت است صحبت می کنیم نه شرایط آب و هوایی که زورگذر است و هواشناسی به ان میپردازد 

وزش باد ، میزان بارندگی ، تابش آفتاب و دمای هوا هرکدام می توانند مستقیم بر آرامش حیوان اثر بگذارند که می تواند این مسئله کل پروسه پرواربندی تحت تاثیر قرار دهد 

از انجایی که ایران اقلیمی است که دارای آب و هوای متنوع و گوناگون در خود می باشد و از آنجایی که بازدهی دام در دوره پرورش به ژنتیک دام و منطقه پرورش دام بستگی دارد به همین خاطر باید شرایط اقلیمی را برای پرورش دام و گوسفند در نقاط متفاوت مورد بررسی قرار داد 

سواحل جنوبی دریای خزر که معتدل و مرطوب است میزان بارش بالایی دارد و دمای هوا در تابستان در ان بین 20 تا 23 درجه می باشد و رطوبت هوا بسیار بالا است و بارش باران و رطوبت باعث رشد پوشش گیاهی جنگلی در این منطقه می باشد 

کوستان های غربی مانند زاگرس و البرز که مرکز ایران را از بین النهرین و دریای خزر جدا می کنند سرمای شدید زمستان و گرمای معتدل در تابستان دارند  اختلاف دمای شدید در روز و شب چشمگیر است و هوای سرد و خشک کوهستانی ازاردهنده ای دارند میزان بارندگی در تابستان کم  و در زمستان بارش بصورت برف است .

فلات مرکزی ایران گرم و خشک است  و قسمت بزرگی از مراکز ایران را دربر گرفته است میزان بارندگی بسیار کم  باعث کاهش پوشش گیاهی در این منطقه شده است بارندگی ها بسیار شدید و رگباری می باشد اما میزان تبخیر بسیار بالاتر از بارش می باشد و اختلاف دمای شب و روز بسیار بالا است  روزهای گرم و شب های سرد دارد و تابستان های گرم و خشک و زمستان های سرد و سخت دارد 

سواحل جنوبی گرم و مرطوب که از جنوب غربی استان خوزستان تا خلیج گواتر در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان ادامه دارد گرم و مرطوب با رطوبت بسیار بالا می باشد میزان بارندگی پایین و بیشتر در پاییز و زمستان اتفاق می افتد هوای زمستان معتدل است فاصله دما در شب و روز کم است و بارش کم در منطقه باعث کاهش پوشش گیاهی در این منطقه شده است 

با توجه به چهار نوع اقلیمی که در ایران به ان اشاره شد کسانی که قصد پرداختن به پرورش دام زنده و گوسفند در ایران دارند باید در منطقه اقلیمی مورد نظر بتوانند امنیت و دما و موارد غذایی مورد نیاز برای این پروسه را تامین کنند .

در این مقاله می خواهیم به بررسی خوراک دام زنده در پروسه پرواربندی بپردازیم برای کسانی که به پرواربندی دام در تهران می پردازند و دارای شغل خرید گوسفند زنده در تهران می باشند مطالعه این مقاله توصیه می شود زیرا دسترسی انها به خوراک دام با سایر مناطق متفاوت بوده و با محدودیت های بسیاری روبرو هستند .
یکی از منابع مهم برای تامین انرژی دام دانه جو می باشد که البته توصیه می شود حتما بصورت بلغوری به دام خورانده شود
کاه یکی از مواردی است که به دام خورانده می شود اما به تنهایی نمی تواند انرزی لازم برای پرواربندی را تامین نماید لذا توصیه می شود که با کود اوره غنی سازی شود که بسیار مهم است
یکی از موارد دیگری که مصرف ان توصیه می شود سبوس است که در کنار سهل الهضم و ملین بودن دارای ارزش غذایی بالایی نیز می باشد
برای تامین پروتئین بالای لازم توصیه می شود که از کنجاله پنبه و سویا که باقیمانده کارخانجات روغن کشی می باشد استفاده شود تفاله و ملاس چغندر قند نیز به دلیل قندی بودن و هم خوش خوراک بودن برای دام زنده بسیار مفید است یونجه نیز می تواند بخش بزرگی از پروتئین و کلسیم و ویتامین مورد نیاز دام را در مراحل پرواربندی تامین کند
تامین موارد بالا برای تولید بافت های بدن دام بسیار لازم است عدم استفاده از این موارد دام را دچار اختلال رشد و لاغری می کند
باید در نظر داشت که گوسفند در روز به سه تا پنج لیتر اب نیاز دارد که حتما باید تامین شود
برای تامین نمک مورد نیاز دام بهتر است از سنگ نمک استفاده شود
همچنان توصیه می شود که جیره بندی دام باید بسیار دقیق و منظم باشد که هم دام بتواند انرژی ولازم را بدست اورد و هم از نظر اقتصادی جیره بندی غذاییباید مرقون به صرفه باشد